Nuôi con bằng sữa mẹ đóng vai trò hết sức quan trọng đối với việc phát triển bền vững, hỗ trợ phát triển nhận thức và giáo dục, giúp cải thiện dinh dưỡng, giảm nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm và tỷ lệ tử vong ở trẻ em, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đang hoành hành. Từ ngày 1-7/8 hàng năm là Tuần lễ thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ được các quốc gia tổ chức nhằm tăng cường việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Nhiều nghiên cứu quốc tế khẳng định vai trò của sữa mẹ

Nuôi con bằng sữa mẹ có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe của bà mẹ và trẻ em, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giảm bất bình đẳng. Theo tạp chí Lancet 2016, nuôi con bằng sữa mẹ giúp giảm chi phí y tế và góp phần tạo nên một lực lượng lao động chất lượng hơn. Trẻ không được bú sữa mẹ có nhận thức thấp hơn và cái giá phải trả cho nhận thức thấp hơn là khoảng 300 tỷ đô la Mỹ mỗi năm, chiếm 0,49 tổng thu nhập quốc dân. Nghiên cứu gần đây của các nhà kinh tế học y tế hàng đầu ở Đông Nam Á, ước tính nuôi con bằng sữa mẹ tối ưu có thể tiết kiệm được 23,36 triệu đô la Mỹ chi tiêu cho hệ thống y tế mỗi năm do điều trị các bệnh nhi, đồng thời tránh thất thoát khoảng 70,4 triệu đô la Mỹ quỹ lương hàng năm nếu cải thiện được khả năng học tập của trẻ em ở Việt Nam. Một phân tích mới chỉ ra rằng chỉ cần đầu tư mỗi năm 4,70 đô la Mỹ cho một trẻ sơ sinh là đã giúp tăng tỷ lệ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ đối với trẻ dưới sáu tháng tuổi lên 50% đến năm 2025. Tại Việt Nam, cải thiện nuôi con bằng sữa mẹ có thể cứu 2.011 trẻ em mỗi năm, góp phần quan trọng vào việc giảm tỷ lệ tử vong trẻ em dưới năm tuổi. Tuy nhiên, hiện nay, ở nước ta mới chỉ có 24,3% bà mẹ cho con bú hoàn toàn sữa mẹ trong giai đoạn quan trọng này.

Cho con bú đúng cách

Thời điểm cho con bú: Tốt nhất, ngay sau khi sinh trong vòng một giờ đầu người mẹ nên cho trẻ bú, bú càng sớm càng tốt. Vì sữa mẹ tiết ra theo phản xạ (Prolactin, Oxytoxin), bú sớm có tác dụng kích thích bài tiết sữa sớm, trẻ được bú sữa non (sữa non có nhiều chất dinh dưỡng quý, có nhiều kháng thể sẽ phòng bệnh được tốt). Động tác bú có tác dụng co hồi tử cung, cầm máu cho người mẹ sau đẻ và giúp mẹ bài tiết sữa sớm.

Không nên cho trẻ ăn những thức ăn hay đồ uống khác, đặc biệt là sữa ngoài (sữa bột) và không cho trẻ bú bình trước khi cho trẻ bú mẹ và khi sữa chưa về. Số lần trẻ bú không gò bó theo giờ giấc mà tùy thuộc vào nhu cầu của trẻ. Ban đêm vẫn cho trẻ bú nếu trẻ khóc đòi ăn. Ở những bà mẹ ít sữa, nên cho trẻ bú nhiều lần để kích thích bài tiết sữa tốt hơn. Nếu trẻ đi tiểu ít nhất 6 lần trong vòng 24 giờ, đó là dấu hiệu của trẻ bú đủ. Nếu trẻ đi tiểu dưới 6 lần trong ngày cần cho trẻ bú nhiều hơn hoặc người mẹ cần xem lại kỹ thuật cho con bú có đúng hay không.

Tư thế cho con bú: Khi cho trẻ bú, người mẹ ở tư thế thoải mái, có thể nằm hoặc ngồi cho bú, để toàn thân trẻ sát vào người mẹ: miệng trẻ ngậm sâu vào quầng đen bao quanh núm vú để động tác bú được tốt hơn. Thời gian cho bú tùy theo đứa trẻ. Cho trẻ bú đến khi trẻ no, tự rời vú mẹ. Sau khi bú xong một bên, nếu trẻ chưa đủ no thì chuyển sang vú bên kia để đảm bảo trẻ được bú cả sữa đầu và sữa cuối giàu dinh dưỡng.

Thời gian trẻ cai sữa: Cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, ngay cả khi trẻ bị tiêu chảy, vẫn tiếp tục cho trẻ bú. Trẻ đẻ non yếu không mút được vú mẹ, hoặc trường hợp mẹ bị ốm nặng, bị mắc một số bệnh không cho trẻ bú được, cần vắt sữa cho trẻ ăn bằng cốc. Nên cho trẻ bú đến 24 tháng tuổi hoặc có thể lâu hơn, không cai sữa cho trẻ trước 12 tháng.   

Bảo vệ nguồn sữa

Trong thời kỳ mang thai: Muốn có sữa cho con bú thì người mẹ ngay trong thời kỳ có thai cần được ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng, có chế độ nghỉ ngơi, lao động hợp lý, tinh thần thoải mái giúp người mẹ tăng cân tốt (10 -12kg). Tăng cân là nguồn dự trữ mỡ để sản xuất sữa sau khi sinh.

Sau khi sinh con: Khi cho con bú, điều trước tiên cần phải quan tâm là người mẹ cần phải ăn đủ, uống đủ, ngủ đẫy giấc và tinh thần thoải mái. Người mẹ nên ăn bổ dưỡng, khẩu phần ăn cần cao hơn mức bình thường. Hàng ngày ăn thêm vài bát cơm, một ít thịt, cá, trứng hoặc một ít rau đậu, ăn thêm quả chín để có đủ vitamin. Các món ăn cổ truyền như cháo chân giò gạo nếp, ý dĩ thường có tác dụng kích thích bài tiết sữa. Khẩu phần ăn của bà mẹ cho con bú hàng ngày cần lượng thực phẩm bao gồm: ngũ cốc 450-500g, trứng 40-50g, đậu và chế phẩm từ đậu 50-100g, cá và thịt từ 80-100g, rau từ 300-400g, hoa quả từ 100-200g, dầu mỡ 20g. Một ngày ăn 3 bữa chính và 2 bữa phụ, hạn chế ăn đồ nướng và rán.

Người mẹ cần uống nhiều nước từ 2,0-2,5 lít/ngày (8-10 cốc) để lượng sữa tiết ra nhiều hơn (vì trên 85g nước trong 100 ml sữa mẹ) nên dùng sữa, nước trái cây, nước rau luộc, nước đun sôi để nguội.

Thực phẩm cần hạn chế: Trong thời gian nuôi con bú hạn chế uống nước trà, nước ngọt có ga, uống rượu, cà phê, các loại gia vị (hành, tiêu, ớt, tỏi, ...). Cần có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, tránh lo lắng, buồn phiền, giận dữ, mất ngủ. Khi cho con bú, nếu phải dùng thuốc phải hỏi ý kiến của thầy thuốc, không được tự động dùng thuốc vì có thể nguy hại cho con và có thể làm cạn nguồn sữa.

Tuần lễ thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ

Tuần lễ thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ năm nay có chủ đề "Giáo dục và hỗ trợ - đẩy mạnh việc nuôi con bằng sữa mẹ", tập trung đẩy mạnh tính bền vững và liên tục của việc nuôi con bằng sữa mẹ nhằm bảo vệ, hỗ trợ và khuyến khích bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19, góp phần nâng cao sức khỏe và giảm tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

         Nuôi con bằng sữa mẹ có rất nhiều lợi ích cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

         Hưởng ứng tuần lễ nuôi con bằng sữa mẹ năm 2022, Bộ Y tế đề nghị các sở Y tế tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tổ chức triển khai thực hiện và chỉ đạo các đơn vị y tế địa phương tiếp tục duy trì các hoạt động thúc đẩy nuôi con bằng sửa mẹ. Chỉ đạo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật/Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản hoặc đơn vị tương đương phối hợp với các đơn vị liên quan của Sở Y tế triển khai các hoạt động hưởng ứng Tuần lễ thế giới nuôi con bằng sữa mẹ tại địa phương.

Truyền thông cho các cấp, các ngành và người dân về tầm quan trọng của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với sức khỏe bà mẹ, trẻ sơ sinh và trẻ em, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 và các bệnh truyền nhiễm hiện nay. Sữa mẹ không những đảm bảo sức khỏe lâu dài cho bà mẹ, trẻ em mà còn giúp nâng cao sức khoẻ, bảo vệ trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trong đại dịch COVID-19.

Để tăng cường sức khỏe, phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm COVID-19 ở phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh, cần lồng ghép thông tin cho phụ nữ mang thai và bà mẹ nuôi con nhỏ trong công tác chăm sóc trước, trong và sau khi sinh về các qui định phòng chống dịch bệnh cũng như lợi ích của việc cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh, nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và bú kéo dài đến 24 tháng.

Phối hợp với các Ban, ngành, đoàn thể liên quan truyền thông cho người sử dụng lao động (các cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp, các công ty…) về lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ để hỗ trợ thiết thực cho bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ đến 24 tháng và cách duy trì nguồn sữa khi bà mẹ trở lại làm việc sau 6 tháng nghỉ thai sản.

Thực hiện tập huấn tăng cường năng lực của các bên liên quan trong việc xây dưng môi trường thân thiện để bảo vệ, thúc đẩy và hỗ trợ nuôi con bằng sữa mẹ cho các bà mẹ.

Sở Y tế tỉnh, thành phố chỉ đạo bệnh viện đa khoa các tuyến, bệnh viện chuyên khoa phụ sản, nhi, sản-nhi của địa phương tuân thủ Nghị định số 100/2014/NĐ-CP ngày 6/11/2014 của Chính phủ về kinh doanh và sử dụng các sản phẩm dinh dưỡng dùng cho cho trẻ nhỏ, bình bú và vú ngậm nhân tạo; thực hiện Thông tư số 38/2016/TT-BYT ngày 31/10/2016 qui định một số biện pháp thúc đẩy việc nuôi con bằng sữa mẹ tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

Các bệnh viện chuyên khoa phụ sản, nhi, bệnh viện đa khoa có khoa sản, khoa nhi trực thuộc Bộ Y tế duy trì hoạt động tư vấn cho phụ nữ mang thai và bà mẹ về lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ; hướng dẫn các bà mẹ đang nuôi con bằng sữa mẹ cho con bú đúng, bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu, bú kéo dài đến 24 tháng và cách duy trì nguồn sữa mẹ.

Trung tâm Y tế thành phố Sơn La